عصرهای تحول‌آفرین مارکتینگ

مقدمه

در این مقاله با مرور «نسل‌های مختلف بازاریابی» به دو دیدگاه تحلیلی می‌پردازیم: نخست تقسیم‌بندی تاریخی عصرها از دوره‌‏ی «بازاریابی مبتنی بر محصول» تا «عصر بازاریابی دیجیتال» و «عصر بازاریابی شبکه‌های اجتماعی» و دوم چارچوب پنج‌نسلی فیلیپ کاتلر (Marketing 1.0 تا 5.0) که تحولات از محصول‌‌محوری به مشتری‌‌محوری، ارزش‌‌محوری انسانی و در نهایت فناوری‌‌محوری و تجربه‌‌محوری (عصر بازاریابی پیشرفته و عصر بازاریابی جامع) را نشان می‌دهد. در این مسیر، نکات کلیدی مانند تولید انبوه، تاکتیک‌های فروش تهاجمی، تقسیم‌بندی بازار، مسئولیت اجتماعی، چندکاناله شدن تجربه مشتری و تلفیق هوش مصنوعی با ارزش‌های برند برجسته می‌شوند تا مشخص شود منظور از هر «نسل» چیست و چگونه هر عصر، زاویه نگاه کسب‌وکارها به مشتری، محصول و جامعه را دگرگون کرده است.

سیر تکامل در بازاریابی چگونه است؟

در آغاز، شرکت‌ها در «عصر تولید» (Production Era) بر تولید انبوه و استانداردسازی تمرکز می‌کردند که معادل نسل Marketing 1.0 یا محصول محور از دیدگاه فیلیپ کاتلر بود. با رشد رقابت و نیاز به جلب توجه مخاطب، وارد « عصر فروش » (Sales Era) شدیم؛ دوره‌ای که تبلیغات تهاجمی و فشار فروش ابزار اصلی برای تحریک تقاضا بود. این فاز پلی میان محصول‌محوری و مشتری‌محوری ایجاد کرد و زمینه را برای «عصر بازاریابی مشتری‌مدار» (Customer-Centric Era) فراهم ساخت.

در «عصر بازاریابی مشتری‌مدار» که مصادف با نسل Marketing 2.0 یا مشتری‌محور است، شرکت‌ها با تقسیم‌بندی بازار و تحلیل دقیق نیازهای مصرف‌کننده، محتوای متناسب و ارزش متمایز ارائه دادند. تحول بعدی «عصر بازاریابی انسانی» (Human-Centered Era) بود که معادل نسل Marketing 3.0 یا ارزش‌محور قرار گرفت؛ در این مرحله مسئولیت اجتماعی و ارزش‌های اخلاقی در قلب استراتژی‌های برندها جای گرفت. سپس با ظهور «عصر دیجیتال» و «عصر بازاریابی شبکه‌های اجتماعی» (هر دو در چارچوب Marketing 4.0)، چندکاناله‌سازی تجربه مشتری و تجارت اجتماعی به اولویت بدل شد. نهایتاً امروز، با حرکت به سمت «عصر بازاریابی پیشرفته» و «عصر بازاریابی جامع»، یا همان Marketing 5.0، فناوری‌های نوین در خدمت خلق تجربه‌های شخصی‌سازی‌شده و ارزش‌های انسانی قرار گرفته‌اند.

نسل‏‏های مختلف بازاریابی از دیدگاه فلیپ کاتلر

سیر تکامل بازاریابی، از تمرکز صرف بر تولید به سوی تمرکز بر مشتری، ارزش‌های انسانی و در نهایت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نشان‌دهنده تحول عمیق در نحوه ارتباط برندها با مشتریان است. فیلیپ کاتلر، پدر علم بازاریابی نوین، این تحول را در قالب پنج نسل بازاریابی معرفی کرده است:

Marketing 1.0 (محصول‌محور): تمرکز بر تولید انبوه و ویژگی‌های فیزیکی محصولات.

Marketing 2.0 (مشتری‌محور): تمرکز بر نیازها و خواسته‌های مشتریان و تقسیم‌بندی بازار.

Marketing 3.0 (ارزش‌محور): تأکید بر ارزش‌های انسانی، مسئولیت اجتماعی و اخلاق در کسب‌وکار.

مسئولیت اجتماعی برند نظری

Marketing 4.0 (دیجیتال‌محور): ترکیب بازاریابی سنتی با ابزارهای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی.

Marketing 5.0 (فناوری‌محور): استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و داده‌های عظیم برای ارائه تجربه‌ای شخصی‌سازی‌شده و مسئولانه به مشتریان.

این نسل‌های بازاریابی نشان‌دهنده روندی است که در آن برندها از تمرکز بر محصول به سوی تمرکز بر مشتری و در نهایت به سوی ایجاد تجربه‌ای جامع و ارزش‌محور برای مشتریان حرکت کرده‌اند. در این مسیر، استفاده از فناوری‌های نوین و تحلیل داده‌ها نقش مهمی در درک بهتر نیازهای مشتریان و ارائه خدمات متناسب با آن‌ها ایفا می‌کند.

نسل اول بازاریابی، دوره محصول محور (Production Era) 

از منظر دیدگاه نخست، در دهه‌های اولیه قرن بیستم، شرکت‌ها عمدتاً بر ایجاد و توسعه محصولات تمرکز داشتند. در این دوران که با ظهور مدل ۴P یامحصول، قیمت، مکان، ترویج، شناخته می‌شود، فرض بر این بود که:

تولید انبوه و استانداردسازی: شرکت‌ها محصولات را به صورت انبوه تولید می‌کردند و انتظار می‌رفت که وجود محصول به تنهایی تقاضا ایجاد کند.

پدید آمدن مصرف‌گرایی: نخست محصول تولید می‌شد و سپس نیاز و تقاضا در بازار شکل می‌گرفت؛ وضعیتی که منجر به پیدایش فرهنگ مصرف‌گرایی شد.

مخاطبین: نسل‌هایی مانند نسل خاموش که در دوران رکود بزرگ اقتصادی و جنگ جهانی دوم (۱۹۲۸ تا ۱۹۴۵) و نسل بیبی‌بومرها که بعد از پایان جنگ جهانی دوم و در دوران رفاه نسبی (۱۹۴۶ تا ۱۹۶۴) رشد کردند، از جمله کسانی بودند که این محصولات را مصرف می‌کردند.

باید گفت که این عصر مطابق با عصر Marketing 1.0 از منظر دیدگاه دوم است که بر ارزش‌های فیزیکی و دوام محصولات تأکید دارد.

هنری فورد در عصر محصول، یکی از چهره‌های برجسته‌ای بود که با معرفی مدل T، نقش مهمی در شکل‌گیری نسل اول بازاریابی ایفا کرد. او با بهره‌گیری از خط مونتاژ متحرک، توانست تولید انبوه خودرو را با هزینه‌ای کمتر و سرعتی بیشتر امکان‌پذیر سازد. این نوآوری موجب شد مدل T به نخستین خودرویی تبدیل شود که برای عموم مردم قابل دسترسی بود و به‌سرعت عنوان پرفروش‌ترین خودرو در تاریخ را از آن خود کند. در این دوره، تمرکز اصلی بر افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها بود، نه بر نیازها و خواسته‌های مشتریان. فورد تمامی خودروهای مدل T را تنها به رنگ مشکی تولید می‌کرد و جمله معروف او که می‌گفت: «مشتریان می‌توانند هر رنگی را انتخاب کنند، مشروط بر اینکه آن رنگ مشکی باشد»، به‌خوبی نمایانگر این رویکرد محصول‌محور است.

عصر فروش، دوره گذار (Sales Era)

به مرور زمان و با رشد رقابت، شرکت‌ها به جای تنها اتکا به تولید و امید به فروش خودکار، به استفاده از تکنیک‌های فروش تهاجمی روی آوردند. این عصر که از نظر دیدگاه نخست به عصر فروش مشهور شده، دو ویژگی مشخص را دارا می‏باشد:

تاکید بر فروش: تبلیغات شدید در رسانه‌های چاپی، رادیویی و بعداً تلویزیونی به کار گرفته شد تا مشتریان را به خرید محصولات ترغیب کنند.

ایجاد تقاضا به اجبار: به جای فهم دقیق نیازهای مشتری، تاکید بر ایجاد تقاضا از طریق فشار فروش دیده شد.

اگرچه این رویکرد در آن زمان نتایج خوبی داشت، اما بدون ایجاد ارتباط واقعی با مشتریان، توانایی ایجاد وفاداری بلندمدت کاهش می‌یافت. 

هرچند دیدگاه دوم به صورت جداگانه از عصر فروش سخن نمی‌گوید، اما این مرحله به عنوان گذرگاهی بین تمرکز بر محصول و تمرکز بر مشتری دیده می‌شود.

نسل دوم بازاریابی، دوره مشتری‌مداری (Customer‑Centric)

با تجربه‌های اولیه فروش تهاجمی، شرکت‌ها متوجه شدند که برای موفقیت بلندمدت باید به نیازها و خواسته‌های مشتریان توجه بیشتری داشته باشند. به این شکل عصر جدیدی آغاز می‏شود که طبق دیدگاه نخست به عصر بازاریابی مشتری‌مدار مشهور شده که سه ویژگی زیر را دارد:

تقسیم‌بندی بازار: شرکت‌ها با استفاده از روش‌های دقیق تقسیم‌بندی، گروه‌های هدف خود را شناسایی و نیازهای هر بخش را برآورده می‌کردند.

تمرکز بر برآورده ساختن نیازها: برخلاف عصر قبل که ابتدا محصول تولید می‌شد و سپس نیاز شکل می‌گرفت، در این دوران تحقیقات بازار و تجزیه و تحلیل دقیق به عنوان پایه اصلی استراتژی‌های بازاریابی مورد استفاده قرار گرفت.

مخاطبان اصلی: نسل X (متولدین ۱۹۶۵-۱۹۸۰) از مخاطبان اصلی این دوران بودند.

این دوران مطابق با عصر Marketing 2.0 از منظر دیدگاه دوم است که به جای «محصول» به «نیاز مشتری» تأکید دارد. 

نسل سوم بازاریابی، بازاریابی مبتنی بر ارزش و روابط انسانی (Human‑Centered)

تحولات اجتماعی و افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی و اجتماعی زمینه‌ساز ظهور عصر بازاریابی انسانی طبق دیدگاه نخست شد. این عصر ویژگی‏های دارای ویژگی‏های زیر است:

ارزش‌های اجتماعی و مسئولیت‌پذیری: شرکت‌ها به دنبال تولید محصولاتی بودند که نه تنها نیاز را برطرف کنند بلکه ارزش افزوده‌ای از منظر اجتماعی و محیط‌زیستی ایجاد کنند.

ترویج پایداری و اخلاق در کسب‌وکار: مفاهیمی مانند توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و مسئولیت اجتماعی به بخشی از استراتژی‌های شرکت‌ها بدل شد.

مخاطبین اصلی: نسل هزاره (مینیمال‌ها) که به دنبال محصولات و برندهایی با اخلاق و مسئولیت اجتماعی هستند.

این رویکرد مطابق با عصر Marketing 3.0 از دیدگاه دوم است که تحول از نگاه صرفاً محصول به درک عمیق‌تر از هویت و ارزش‌های انسانی رخ می‌دهد.

نسل چهارم بازاریابی، بازاریابی دیجیتال (From Traditional to Digital)

ظهور اینترنت و تکنولوژی‌های همراه، نحوه ارتباط مشتریان با برندها را به کلی تغییر داد و عصر بازاریابی دیجیتال از منظر دیدگاه نخست آغاز شد که ویژگی‏های آن به شرح زیر است: 

چند کاناله شدن تجارب خرید: شرکت‌ها برای ارائه تجربه‌ای یکپارچه، به استفاده از کانال‌های فیزیکی و دیجیتال روی آوردند.

نقش شبکه‌های اجتماعی و تولید محتوا: استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای ارتباط مستقیم با مشتریان و پاسخگویی به سوالات آن‌ها به یک ضرورت بدل شد.

تأکید بر هدف‌گیری دقیق با استفاده از داده‌ها: ابزارهای دیجیتال مانند SEO، تبلیغات کلیکی (PPC) و آنالیز داده‌ها به شرکت‌ها کمک کرد تا پیام‌های خود را به طرز دقیق‌تری به مشتریان منتقل کنند.

همزمان با فراگیر شدن بازاریابی دیجیتال، «عصر بازاریابی شبکه‌های اجتماعی» نیز شکل گرفت. در این دوره، برندها برای جلب توجه مخاطبان فزاینده‏ی آنلاین، از تکنیک‌ها و ابزارهای پیشرفته‌ای بهره می‌برند که تجربه‏ی کاربری را عمیق‌تر و تعامل را مؤثرتر می‌سازند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این عصر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ویدئوهای کوتاه‌مدت (Short-form Video)

کاربران شبکه‌های اجتماعی امروزی، ویدئوهای کوتاه را بر محتوای طولانی ترجیح می‌دهند. بر این اساس، برندها برای نگهداشتن توجه مخاطب و انتقال پیام‌های کلیدی به این فرمت روی آورده‌اند.

تجارت اجتماعی (Social Commerce)

بیش از نیمی از کاربران اینترنت برای کشف محصولات یا الهام‌بخشی خرید به شبکه‌های اجتماعی مراجعه می‌کنند و امکان خرید مستقیم درون‌اپلیکیشن (برای مثال در اینستاگرام و تیک‌تاک) فراهم آمده است.

بازاریابی تأثیرگذار اصیل (Authentic Influencer Marketing)

به‌جای همکاری با اینفلوئنسرهای پرشمار صرفاً به دلیل تعداد فالوئر، برندها اکنون میکرواینفلوئنسرهایی را انتخاب می‌کنند که نرخ تعامل بالا دارند و می‌توانند ارتباطات بلندمدت و ارگانیک برقرار کنند. پلاتین مدیا

محتوای تولیدشده توسط کاربر (User-Generated Content, UGC)

محتوایی که کاربران خود تولید می‌کنند، علاوه بر افزایش «اثبات اجتماعی»، اعتماد به برند را بالا می‌برد و با کمترین هزینه می‌تواند مشارکت و تعامل مخاطبان را افزایش دهد.

فضای آزمایشی و خلاقیت (Experimentation)

شبکه‌های اجتماعی بستر امنی برای آزمون ایده‌های خلاقانه هستند؛ برندها می‌توانند پست‌های جسورانه را با ریسک محدود منتشر کنند و واکنش مخاطبان را بسنجند تا استراتژی‌شان را بهینه نمایند.

خدمات مشتریان درون‌پلتفرمی (On-Platform Customer Service)

حساب‌های رسمی برندها در شبکه‌های اجتماعی نقشی فراتر از تبلیغات دارند و به‌عنوان کانالی برای پشتیبانی و پاسخگویی فوری به شکایات و پرسش‌های مشتریان عمل می‌کنند.

شنیدن اجتماعی (Social Listening)

با استفاده از ابزارهای نظارت بر شبکه‌های اجتماعی، برندها می‌توانند احساسات و موضوعات داغ پیرامون خود را رصد کرده و از فرصت‌ها و تهدیدهای بازار مطلع شوند.

جستجوی اجتماعی (Social Search)

نسل‌های جوان‌تر، به‌ویژه نسل Z، برای یافتن نظرات و تجربیات دیگران به‌جای موتورهای جستجوگر سنتی، از قابلیت جستجو درون شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و برندها باید محتوای خود را برای این جستجوها بهینه کنند.

توضیح آنکه عصر بازاریابی دیجیتال و عصر بازاریابی شبکه‏های اجتماعی مطابق با عصر Marketing 4.0 در دیدگاه دوم است که نشانگر گذار از رویکردهای سنتی به فضای دیجیتال است.

چشم اندازی از آینده، نسل پنجم بازاریابی (Experiential & Technology‑Driven)

در عصر حاضر که در دیدگاه نخست به عصر بازاریابی پیشرفته مشهور است، فناوری‌های نوین در کنار ارزش‌های انسانی، امکان ارائه تجارب به‌یادماندنی و شخصی‌سازی‌شده را به شرکت‌ها می‌دهد. این عصر چهار ویژگی زیر دارد:

ترکیب فناوری و ارزش‌های انسانی: این عصر شامل تلفیق تکنولوژی‌های پیشرفته (مانند هوش مصنوعی، داده‌های عظیم، واقعیت افزوده و اینترنت اشیاء) با تمرکز بر ارزش‌ها و مسئولیت‌های اجتماعی است. 

ابزارهای نوین بازاریابی: ابزارهایی مانند بازاریابی پیش‌بین، بازاریابی مبتنی بر داده، بازاریابی متنی، بازاریابی افزوده و بازاریابی چابک به شرکت‌ها اجازه می‌دهند تا به سرعت به تغییرات بازار پاسخ دهند.

هدف نهایی: فراتر از صرفاً فروش، هدف این دوران ایجاد تجربه‌ای چندبعدی و هماهنگ برای مشتری است تا ارتباط عمیق و وفاداری بلندمدت ایجاد شود.

مخاطبین اصلی: نسل Z (متولدین ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۹) که هم به مسائل اجتماعی اهمیت می‌دهند و هم به فناوری‌های نوین وابسته‌اند.

همزمان با توسعه «عصر بازاریابی پیشرفته» (Experiential & Technology-Driven)، «عصر بازاریابی جامع» (Holistic Marketing) در حال تکوین است؛ در این دوره، برندها با هم‌راستا کردن تیم‌های داخلی پیرامون مأموریت و ارزش‌های مشترک و یکپارچه‌سازی تمامی نقاط تماس، از طراحی و پیام‌رسانی تا خدمات پس‌از‌فروش، با تکیه بر تحلیل داده‌ها، تجربه‌ای یکنواخت، شخصی‌سازی‌شده و مسئولانه برای مشتریان خلق می‌کنند. مهم‌ترین ابعاد این رویکرد جامع عبارت‌اند از:

یکپارچگی در تجربهٔ مشتری

بازاریابی جامع بر ایجاد تجربه‌ای منسجم و هماهنگ برای مشتری در تمام نقاط تماس با برند تأکید دارد. این رویکرد شامل هماهنگی در پیام‌رسانی، طراحی، صدا و ارزش‌های برند در تمامی کانال‌ها و مراحل سفر مشتری است.

هم‌راستایی تیم‌های داخلی

برای اجرای موفق بازاریابی جامع، ضروری است که تیم‌های مختلف سازمان (مانند بازاریابی، فروش، خدمات مشتری و تولید) با یکدیگر هماهنگ باشند و اهداف مشترکی را دنبال کنند. این هم‌راستایی به ایجاد تجربه‌ای یکپارچه برای مشتری کمک می‌کند.

تمرکز بر ارزش‌های برند

در این رویکرد، برندها باید ارزش‌ها و مأموریت خود را به‌طور شفاف تعریف کرده و در تمامی فعالیت‌های بازاریابی خود منعکس کنند. این شفافیت به ایجاد اعتماد و وفاداری در میان مشتریان کمک می‌کند.

استفاده از داده‌ها برای تصمیم‌گیری

بازاریابی جامع از داده‌ها برای درک بهتر نیازها و رفتارهای مشتریان استفاده می‌کند. این اطلاعات به برندها کمک می‌کند تا پیام‌های خود را شخصی‌سازی کرده و تجربه‌ای متناسب با هر مشتری ارائه دهند.

انعطاف‌پذیری و تطبیق با تغییرات

در محیط پویای بازار، برندها باید توانایی تطبیق سریع با تغییرات را داشته باشند. بازاریابی جامع این امکان را فراهم می‌کند که برندها با حفظ انسجام، به‌سرعت به تغییرات بازار و نیازهای مشتریان پاسخ دهند.

تمرکز بر پایداری و مسئولیت اجتماعی

برندهایی که به مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی خود اهمیت می‌دهند، در بازاریابی جامع موفق‌تر هستند. این رویکرد به برندها کمک می‌کند تا با مشتریان ارزش‌محور ارتباط برقرار کرده و وفاداری آن‌ها را جلب کنند. مسئولیت اجتماعی برند نظری

این عصر همان Marketing 5.0 از نگاه دوم است که فناوری را در خدمت انسان قرار می‌دهد و نتیجه آن ایجاد تجارب بی‌نظیر برای مشتریان و یکپارچگی بین دنیای دیجیتال و واقعی است.

عوامل تأثیرگذار بر تکامل بازاریابی

تکامل بازاریابی در طول زمان به‌واسطهٔ هم‌پوشانی چند عامل کلیدی شکل گرفته است؛ از یک‌سو پیشرفت‌های تکنولوژیک، نظیر ظهور اینترنت و فناوری‌های همراه، هوش مصنوعی، بیگ‌دیتا و واقعیت افزوده، فرصت‌های جدیدی برای شخصی‌سازی پیام و خلق تجربه‌های تعاملی فراهم آورده و صنایع را به سمت «عصر بازاریابی دیجیتال» و «بازاریابی پیشرفته» سوق داده است. از سوی دیگر، تغییرات اجتماعی و فرهنگی، شامل افزایش آگاهی‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی و ارزش‌های انسانی، زمینه‌ساز ظهور «عصر بازاریابی انسانی» و در ادامه «بازاریابی جامع» شد تا برندها فراتر از فروش محصول، به تأمین منافع مشتریان و جامعه بیندیشند. علاوه بر این، رقابت جهانی و داده‌محوری باعث شده سازمان‌ها نیازمند هماهنگی درونی تیم‌ها و یکپارچه‌سازی نقاط تماس با مشتری باشند تا پیام‌های خود را دقیق‌تر هدف‌گیری کرده و تجربه‌ای یکنواخت و مسئولانه ارائه دهند.

در این مقاله، با نگاهی تطبیقی به «نسل‌های مختلف بازاریابی» ابتدا سیر تاریخی تحول از «عصر تولید» و «عصر فروش» تا «عصر مشتری‌مدار»، «عصر انسانی» و «عصر دیجیتال» ، شامل بازاریابی شبکه‌های اجتماعی ، «عصر بازاریابی پیشرفته» و «عصر بازاریابی جامع» بررسی می‌شود و سپس چارچوب پنج‌نسلی فیلیپ کاتلر (Marketing 1.0 تا 5.0) تشریح می‌گردد. نکات کلیدی همچون تولید انبوه، تاکتیک‌های فروش تهاجمی، تقسیم‌بندی بازار، تأکید بر ارزش‌های اجتماعی و اخلاق حرفه‌ای، چندکاناله‌سازی تجربه مشتری، تجارت اجتماعی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین (هوش مصنوعی، بیگ‌دیتا و واقعیت افزوده) در این مقاله برجسته شده تا نشان دهد چگونه هر نسل بازاریابی، از محصول‌محوری آغاز و به فناوری‌محوری و خلق تجربه‌های شخصی‌سازی‌شده و مسئولانه برای مشتریان منتهی شده است.

سوالات متداول

۱. دو دیدگاه تحلیلی مطرح‌شده در مقاله برای تقسیم‌بندی عصرهای تحول‌آفرین بازاریابی چیست؟

پاسخ: دیدگاه نخست تقسیم‌بندی تاریخی از «عصر تولید» تا «عصر بازاریابی شبکه‌های اجتماعی» را ارائه می‌دهد و دیدگاه دوم چارچوب پنج‌نسلی فیلیپ کاتلر (Marketing 1.0 تا Marketing 5.0) را مطرح می‌کند.

۲. ویژگی اصلی «عصر تولید» (Production Era) چیست و معادل آن در مدل کاتلر کدام نسل است؟

پاسخ: در این عصر تمرکز بر تولید انبوه و استانداردسازی محصول است و معادل نسل Marketing 1.0 (محصول‌محور) کاتلر محسوب می‌شود.

۳. چگونه «عصر بازاریابی مشتری‌مدار» (Customer-Centric Era) با دیدگاه کاتلر تطابق دارد؟

پاسخ: این عصر با نسل Marketing 2.0 (مشتری‌محور) کاتلر مطابقت دارد و بر تقسیم‌بندی بازار، تحلیل دقیق نیازها و ارائه ارزش متمایز به مشتریان تأکید می‌کند.

۴. چه تحولاتی باعث شکل‌گیری «عصر بازاریابی انسانی» (Human-Centered Era) شد و این عصر با کدام نسل کاتلر هم‌راستا است؟

پاسخ: تحولات اجتماعی و افزایش آگاهی نسبت به مسئولیت‌پذیری اجتماعی و محیط‌زیستی زمینه‌ساز آن شد؛ این عصر معادل نسل Marketing 3.0 (ارزش‌محور) کاتلر است.

۵. مهم‌ترین ویژگی‌های «عصر بازاریابی شبکه‌های اجتماعی» چیست؟

پاسخ: شامل تمرکز بر ویدئوهای کوتاه‌مدت، تجارت اجتماعی، بازاریابی تأثیرگذار اصیل، محتوای تولیدشده توسط کاربر و خدمات مشتریان درون‌پلتفرمی است.

۶.نسل Marketing 5.0 (بازاریابی پیشرفته و جامع) چه مشخصه‌ای دارد و چگونه با عصر بازاریابی جامع ادغام می‌شود؟

پاسخ: Marketing 5.0 با بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بیگ‌دیتا و واقعیت افزوده برای خلق تجربه‌های شخصی‌سازی‌شده و مسئولانه شناخته می‌شود و در عصر بازاریابی جامع تمام نقاط تماس و تیم‌های داخلی را برای ارائه تجربه‌ای یکپارچه و مسئولانه در کنار ارزش‌های انسانی هم‌راستا می‌کند.

منابع: